SSRİ-Finlandiya müharibəsi (1939-1940)
Vikipediya, açıq ensiklopediya
(Qış müharibəsi səhifəsindən istiqamətləndirilmişdir)

[size][ltr]
SSRİ-Finlandiya müharibəsi (Fin dili: talvisota, Rus dili: Зимняя война, İsveç dili: vinterkriget) və ya (Rus dili: Советско-финская война) - 30 noyabr 1939 - 13 mart 1940-cı il tarixinrdə SSRİ ilə Finlandiya arasında müharibə.
1939-cu ildə SSRİ hücum etməmək haqqında Sovet-Finlandiya müqaviləsini (1932) ləğv etdi. Noyabrın 30-da müharibə başladı. 1940-cı il fevralın 11-də sovet qoşunları "Mannerheym xətti"nin əsas zolağını yara bildi. Finlandiyanın Kareliya ordusunun əsas qüvvələri darmadağın edildi. Vıborqun çox hissəsi tutuldu.
1940-cı il martın 12-də Moskvada sülh müqaviləsi bağlandı. Müqaviləyə görə Finlandiyanın bəzi torpaqları SSRİ-yə qatıldı.

Hadisələrin arxa fonu[redaktə | əsas redaktə]

Fin Senatı 1917-ci il dekabrın 6-də Finlandiyanı müstəqil dövlət elan etdi. 18 dekabr 1917-ci ildə RSFSR Xalq Komissarları Soveti Finlandiya Respublikasının müstəqilliyinin tanınması təklifi ilə Ümumrusiya mərkəzi komitəsində çıxış edib. 1917-ci il dekabrın 22-də RSFSR Finlandiyanın müstəqilliyini tanımağa qərar verib. Yanvar 1918-ci ilin Fin vətəndaş müharibəsi başladı, burada olan Rusiya Federasiyasının dəstəyi ilə "qırmızılar" (Fin sosialistlər) Almaniya və İsveç tərəfindən dəstəklənən "ağlara" qarşı çıxdı. Müharibə "ağlar"ın qələbəsi ilə başa çatıb. Finlandiya "ağları" qələbədən sonra Şərqi Kareliya separatçı hərəkatı dəstəkləyir. İlk Fin-sovet müharibəsi başlayaraq 1920-ci ilə qədər davam etdi. Müharibə Tartu sülh müqaviləsi ilə başa çatdı. Bununla belə 1918 — 1922 il sovet-fin müharibələrindən sonra Finlandiya və SSRİ arasında münasibətlər xoş deyildi. 1920-ci illərin sonlarında — 1930-cu illərin başlanğıcı Millətlər Liqasının yaradılmasında öz təcəssümünü tapmış ümumi silahsızlaşdırma və təhlükəsizlik ideyası Qərbi Avropanın, xüsusilə Skandinaviyanın hökumət dairələrində üstün idi. Danimarka tamamilə silahsızlaşdı, İsveç və Norveç öz silahlarını əhəmiyyətli dərəcədə azaltdı. Finlandiyada hökumət və parlamentin deputatlarının əksəriyyəti müdafiəyə və silahlandırılma xərclərini ardıcıllıqla kəsirdi. 1927-ci ildən başlayaraq qənaət üçün heç bir qoşun təlimləri keçirilmirdi. Ayırılan pul ordunun saxlamasına güclə çatırdı. Silahlarla təminata dair xərclərə parlament baxmırdı. Tanklar və hərbi aviasiya yox idi.[/ltr][/size]