Deist , Ateist, Panteist, Aqnostik haqqında
18 января 2011 г. в 12:16
Panteizm nədir? - Kainatın bütününü Tanrı olaraq qəbul edən fəlsəfi görüşdür. Panteizmdə, pan-enteizmdən fərqli olaraq hər şey Tanrının bir parçası olaraq qəbul edilir, Tanrı hər şeydir və hər şey Tanrıdır. Tanrının kainatdan ayrı və müstəqil bir varlığı yoxdur. Tanrı təbiətdə, obyektlərdə, insan dünyasında vardır. Tanrı hər şeydir və hər şey Tanrıdır. Tanrı-kainat-insan ayrımı yoxdur, belə bir ayrı-seçkilik ağılın yanılmasıdır. Tanrı elmi olaraq; Tanrı, kainat və insan; birdir, eynidir. Tanrı var olmadığı kimi, hər hansı bir yaratmadan da söz edilə bilməz.Xülasə olaraq; Panteizm ilə Pan-enteizm arasında əhəmiyyətli bir fərq vardır. Panteizmdə hər şey tanrıdır. Pan-entezimde isə, hər şey Tanrıdan sudur etmişdir (meydana gəlmişdir). Ruhun tək məqsədi, meydana gəldiyi Tanrıya dönməkdir. Bunun da yolu tək universal qanun olan tekamüldən keçməkdir.
 
 

Deizm nədir? - Bütün dinləri rədd edən ancaq tanrının varlığına inanan inanc formasıdır. Dinlər rədd edildiyi üçün peyğəmbərlər, müqəddəs kitablar, cənnət və cəhənnəm, mələk, şeytan kimi anlayışların heç birinin deizm inancında yeri yoxdur. Yalnız kainatı və təbiət qanunlarını qoyan, bunun ardından kainata və insanlığa heç bir müdaxiləsi olmayan tanrıya inanırlar.Deizmde ibadətlərin və dini ritalların olmamasından ötəri ateistlər ilə deistler arasında gündəlik həyatda, praktik mənada bir fərqlilik yoxdur.

Deizm, təkamül nəzəriyyəsinə qarşı deyil. Deizme görə insan, tanrının meydana gətirdiyi qaydalar çərçivəsində, daha primitiv canlıların təkamülləşməsi nəticəsində meydana gəlmiş ola bilər. Bir tanrıya inanmaq, o tanrının, insanı təkamül , mərhələ keçirmədən bir anda yaratdığı fikirinə də inanmağı tələb etmir. Səmavi dinlərdə yəni Yəhudilik, Xristianlıq, İslam kimi dinlərdə insanın, əvvəldən təkamül keçirmədən yaradıldığına inanılar. Bu inanış deizmde yoxdur.
 

Ateizm nedir? - Ateizm, Tanrıya və ya ruhi varlıqlara olan metafizik inancların rədd edilməsi. Var olan həqiqəti inanc yoluyla şərhi qəbul etməyən bir düşüncə axınıdır.Ateistlər; bəzən "tanrı tanımaz" sözüylə anılsalarda, bu adlandırma var olan bir tanrını rədd etmə fikirinə işarə etdiyindən ateistlər tərəfindən qəbul olunmur (Var olmayan nəyini rədd edək mənasında ). Ateizm inanc şərtlənmələrini, xəyali varlıqları və hadisələri rədd edər. Ateist dünyagörüşüylə tanrının yanında bütün metafizik inanclar və bütün ruhani varlıqlar da rədd edilər.(Cin ,şeytan, xorttan,ruh,qulyabanı və.s)

Ateizm sözünün kökləri qədim yunan sözünə söykənir. "Atheos" (theos, Yunanca "tanrı" demək olub başındakı "a" ön şəkilçisi ilə mənfilik ifadə edər.) "tanrısız" və ya "tanrıya inancsız" deməkdir. a-Teizm, anti-Teizm (Teizm əleyhdarı) demək deyil.

İngiliscəyə də Fransızcadan gələn "athéisme" sözünün oxşarı "atheism" olaraq 1587 -ci illərdə girmiş, Ateizmin mənşəyi ilk dinlərin və onların ortaya qoyduğu tanrı düşüncəsinin ortaya çıxışına qədər uzanar. Antik dövrdə Yunan materializminin nümayəndələri Demokritos və Epikuros ateizmin ən məşhur nümayəndəsidir, ən parlaq dövrünü isə 19-20 əsrdə də Feuerbach, Marx, Engels, Lenin və digər bütün dialektika materialist filosoflar ilə yaşanmışdır.

Agnostisizm nədir? - Agnostisizm ya da naməlumçuluq, tanrının ya da tanrıların varlığının ya da yoxluğunun bilinə bilməyəcəyini nəzərdə tutan fəlsəfə axını. Bu fəlsəfənin tərəfdarlarına aqnostik deyilir.Mənşəyi Qədim Yunancadan agnostos, yəni "bilinə bilməz olan" sözündən gəlir. Gerçəkdə, bir dindən ya da təlimlər bütünündən çox bir anlayışdır. "Naməlumçuluq" olaraq təyin olunması, əslində dinlərin qarşıya qoyduğu Tanrı anlayışının olmadığını iddia etmir. Bu axın, insanın bilmə bacarığının məhdud olduğunu və bu səbəblə, görülə bilənin ardındakı həqiqəti tuta bilməyəcəyini müdafiə edər.