I Ərdəşir

I Ərdəşir
Vikipediya, açıq ensiklopediya

[th]

I Ərdəşir

Sasanilərin I şahı

[/th]

[th]28 aprel, 224 — 242[/th]

[th]Tacqoyma:[/th]
[td style="vertical-align: top;"]226[th]Hakimiyyət şəriki:[/th]I Şapur (240 — 242)[th]Xələfi:[/th]I Şapur [th]Dini:[/th]Zərdüştilik[th]Təvəllüdü:[/th]180
Tiruda, İstəhr, İran[th]Vəfatı:[/th]262[th]Atası:[/th]Babək Sasani[th]Anası:[/th]Mirod[th]

Vikianbarda əlaqəli mediafayllar: I Ərdəşir[/th][size][ltr]
I Ərdəşir Babəkan (fars. اردشیر‎, lat. Artaxerxes — Sasanilər sülaləsinin ilk nümayəndəsi, şahənşah.

[/ltr][/size]

[ltr]

Mündəricat

[gizlə] [/ltr]

[size][ltr]

İlk illəri[redaktə | əsas redaktə]

Təbərinin məlumatına görə Ərdəşir 180-ci ildə İstəhrin Tiruda kəndində anadan olmuşdur. Gənc yaşlarında atası Fars knyazı Gozihrdən icazə alaraq onu Darab qalasına göndərmiş, qalanın arqbadı Tiridən sonra Ərdəşir qalanın hakimliyinə gəlmişdir. Get-gedə Ərdəşirin gücü artmış, atası Babək və qardaşı Şapurla birlikdə Gozihri devirmişdilər. Şapurun qəfil ölümündən sonra 222-ci ildə bütün Fars regionuna, Xuzistan və Kirmana hakimlik etməyə başlamışdı.

Hakimiyyəti[redaktə | əsas redaktə]

28 aprel, 224-cü ildə Parfiya hökmdarı V Artabanın ordularını Bəndər Abbas yaxınlığında məğlub edən Ərdəşir özünü şahənşah elan etmişdi. 226-cı ildə Ktesifonda rəsmən tacqoyma mərasimi keçirilmişdi.^[1] Ərdəşir Sistan, Qorqan, Mərv, Xarəzm, Bəlx, Bəhreyn və Mosulu ələ keçirmiş, Kuşanı və Məkranı asılı hala salmışdı.

Daxili siyasət[redaktə | əsas redaktə]

Ərdəşir ölkəni mərkəzləşdirdi və mərzbanlıqlara böldü. Zərdüştilik dövlət dini oldu. Xristianlara tolerant yanaşılmağa başlandı.

Xarici siyasət[redaktə | əsas redaktə]

Ərdəşir hakimiyyətə gələndən sonra əsasən Roma ilə problemlər yaşamağa başladı. Ermənistan Arşakilərinin Sasanilərə qarşı müqaviməti Ərdəşiri Romaya hücum etmək qərarına gətirdi. 230-cu ildə Nusaybini mühasirəyə alan Fars orduları Kappadokiyaya qədər gedib çıxmışdı. 232-233cü illərdə Septimi Severlə olan bir sıra döyüşlərdə Roma ordularını məğlubiyyətə uğratdı və 237-ci ildə nəhayət ki, Mesopotamiyanın şimalını ələ keçirə bildi. 240-cı ildə oğlu Şapuru şərik kimi taxta çıxardı. 242-ci ildə vəfat etdi.

Ailəsi[redaktə | əsas redaktə]

Atası Babək Sasani yerli bir əsilzadə, babası Sasan İstəhr atəşgahının rahibi idi. Nənəsi isə Bəzrəngilər ailəsinə mənsub idi. Şapur və Balaş adlı iki qardaşı vardı.
Övladları:
[/ltr][/size]