Gəncəsər monastırı
Vikipediya, açıq ensiklopediya


[th]Ölkə[/th][th]Şəhər[/th][th]Yerləşir[/th][th]Aidiyyatı[/th][th]Sifarişçi[/th][th]Əsas tarixlər[/th][th]Tikilmə tarixi[/th][th]Xeyirduası[/th][th]Vəziyyəti[/th][th]Rəsmi sayt[/th][th]Azərbaycandakı tarixi abidələrin milli qeydiyyatı[/th][th]İstinad nöm.[/th][th]Kateqoriya[/th][th]Əhəmiyyəti[/th][th]Gəncəsər monastırı[/th][th] Gəncəsər monastırı Wikimedia Commonsdа[/th]

Gəncəsər monastırı

Azərbaycan

Kəlbəcər

Vəngli kəndi

Xaçın knyazlığı

Həsən Cəlal

1240-1836 - Alban Həvari Kilsəsi 1836-2015 - Erməni Qriqoryan Kilsəsi 1551, 1781, 1907, 1999 - Yenidənqurma işləri aparılıb

1216-1238 (kilsə) 1261 - qavit

20 iyul 1240

yaxşı

gandzasar.com

10

Monastır

Dünya əhəmiyyətli

Kompleksin planı

[size][ltr]
Gəncəsər (ing. Gandzasar) — keçmiş Ağdərə rayonunun (indiki Kəlbəcər) Vəngli kəndində, Xaçınçayın sol sahilində yerləşən XIII əsr xristian alban monastırı. Orta əsrlərdə monastır Alban Həvvari Kilsəsinin mərkəzi iqamətgahı olmuşdur. 1991-1994-cü illər Qarabağ müharibəsinin nəticəsində bu tarixi abidənin yerləşdiyi ərazi Ermənistan Silahlı Qüvvələrinin işğalı altındadır.

Tarixi[redaktə | əsas redaktə]

Məbədin divarında daş üzərindəki epiqrafik yazıdan məlum olur ki, bu abidə "yüksək və büyük Arsax ölkəsinin hökmdarı, Alban geniş vilayətin çarı, Böyük Həsənin nəvəsi, Vaxtanqın oğlu, Həsən Cəlal Dövlə və anası Xorişə Xatun tərəfindən 1216-1238-ci illərdə inşa edilmişdir". VIII əsrin əvvəllərindən etibarən Albaniya katalikosluğunun yerləşdiyi ərazi - Qarabağın dağlıq hissəsi knyazlıq, hökmranlıq mənasında "Arşax" və ya "Arsax" adlanmışdır. Bu isə təsadüfi deyil, çünki Albaniyada I əsrin ortalarında hakimiyyətə gəlmiş çar I Vaçaqanın nəslindən olan Arşakilər sülaləsinin hökmdarları "arşax", VI əsrdən VIII əsrin əvvəlinədək hakimiyyətdə olmuş Mehranilər sülaləsinin hökmdarları isə "aranşax" adlanmışdır.
[/ltr][/size][size][ltr]
1261-ci ildə monqol-tatar işğalçıları tərəfindən Cənubi Azərbaycanın Qəzvin şəhərində qətlə yetirilmiş Həsən Cəlal Dövləni oğlu knyaz Atabəy gətirib Gəncəsər məbədində dəfn etmişdir. Bu məbəd 1511-ci ildən 1836-cı ilə, yəni Rusiya Sinodunun rəsmi qərarı ilə Alban kilsəsi ləğv edilənədək diofizit alban xristianlarının iqamətgahı olmuşdur. Həsən Cəlalın nəslindən olan bir çox alban din xadimləri bu məbəd kompleksinin ərazisində dəfn olunmuşlar. Hündür qala divarları ilə əhatə olunmuş Gəncəsər kompleksinə alban xristian memarlığı üslubunda inşa edilmiş baş kilsə, ona bitişik dörd mailli dam örtüyündə rotonda yüksələn məbəd binası və qala divarlarına içəri tərəfdən hörülmüş tikililər daxildir. Baş kilsənin xaçşəkilli günbəz kompozisiyası, 16 künclü günbəz barabanı və onun üzərində yüksələn çətir formalı piramidaşəkilli daş günbəz örtüyü alban dindarlarının son iqamətgahına xüsusi əzəmət və gözəllik verir. Şərq və qərb fasadlarından fərqli olaraq şimal və cənub fasadlarının memarlıq həlli, demək olar ki, eynidir. Onların hər biri beş tağla bəzənmiş, ortadakı ən hündür tağ isə profilli xaçla tamamlanmışdır.
Kilsənin daxilindəki tağların yuxarı hissələri müqəddəs hesab olunan öküz və qoyun başlarının barelyefləri ilə bəzədilmişdir. Məbəd kompleksinin memarlıq planlaşdırma və kompozisiya həlli, heykəltaraşlıq nümunələri və diofizit xarakterli elementlər bu abidəni çoxəsrlik ənənələri olan Qafqaz Albaniyası memarlığına aid olduğunu təsdiq edir. Uzun müddət Alban xristianlarının iqamətgahı olmuş məbəd dinin baş xəzinəsi mənasında Gəncəsər adlanmışdır.

İstinadlar[redaktə | əsas redaktə]

Həmçinin bax[redaktə | əsas redaktə]

[/ltr][/size]

• Qafqaz Albaniyası
  

[size]
Kateqoriyalar: 
[/size]

• Alban kilsələri
  
• Ağdərə abidələri
  
• 1216-cı ildə yarananlar